Khi sử dụng máy vi tính, đôi khi bạn sẽ gặp hiện tượng thú vị: SSD bị đầy thì máy khởi động Windows rất chậm, trong khi HDD đầy lại không “kêu ca” nhiều. Hãy cùng tìm hiểu lý do nhé!
Ổ cứng là “trái tim” lưu trữ dữ liệu trong máy tính, và hai loại phổ biến nhất hiện nay là SSD (ổ cứng thể rắn) và HDD (ổ cứng truyền thống). Dù cả hai đều làm nhiệm vụ chứa dữ liệu, cách chúng hoạt động lại khác nhau hoàn toàn.
SSD: Nhanh nhưng “kén” không gian
SSD là loại ổ cứng hiện đại, sử dụng chip nhớ (giống như trong USB) thay vì đĩa quay. Nhờ vậy, nó siêu nhanh khi khởi động máy hay mở ứng dụng—nhưng chỉ khi còn chỗ trống. Khi ổ cứng này đầy (thường trên 90% dung lượng), mọi thứ bắt đầu “rắc rối”. Vì sao?
- “Dọn nhà” trước khi ghi mới
Ổ cứng SSD không thể ghi đè trực tiếp lên dữ liệu cũ. Muốn thêm dữ liệu mới, nó phải xóa chỗ cũ trước—giống như bạn cần dọn sạch bàn trước khi đặt đồ mới lên. Quá trình này gọi là Garbage Collection (dọn rác). Khi ổ đầy, không còn chỗ trống để “dọn”, ổ cứng này phải làm việc chậm chạp hơn, vừa xóa vừa ghi, khiến tốc độ giảm thê thảm. - “Công việc chồng chất”
Khi không gian ít, mỗi lần ghi dữ liệu, SSD phải làm thêm nhiều bước: di chuyển dữ liệu cũ, tìm chỗ trống, rồi mới ghi. Điều này giống như bạn phải dọn cả căn phòng chỉ để đặt thêm một cái ghế. Kết quả? Máy load Windows lâu hơn bình thường.
- “Công cụ hỗ trợ” bị vô hiệu
SSD có một trợ thủ đắc lực gọi là TRIM, giúp đánh dấu những phần dữ liệu không cần thiết để xóa sau. Nhưng khi ổ đầy, TRIM không hoạt động tốt vì chẳng còn chỗ để “dọn dẹp”. Tốc độ vì thế mà tụt dốc. - “Dự trữ khẩn cấp” bị mất
SSD thường giữ một ít dung lượng ẩn để tự xử lý công việc trơn tru (gọi là over-provisioning). Khi bạn dùng gần hết dung lượng, phần dự trữ này biến mất, khiến ổ cứng này “hụt hơi” khi khởi động Windows.
Tóm lại, SSD giống như một nhân viên chăm chỉ nhưng cần không gian để làm việc. Nếu “bàn làm việc” chật chội, nó sẽ chậm chạp thấy rõ.
HDD: Chậm nhưng “dễ tính”
HDD là loại ổ cứng truyền thống, dùng đĩa quay và đầu đọc cơ học—giống như máy hát đĩa than ngày xưa. Dù chậm hơn SSD, nó lại không “kén cá chọn canh” khi đầy. Tại sao vậy?
- Ghi đè thoải mái
HDD có thể ghi dữ liệu mới trực tiếp lên chỗ cũ mà không cần xóa trước. Khi đầy, nó chỉ cần tìm một góc trống để “chen” vào, không phức tạp như SSD. Điều này giống như bạn vẽ thêm lên một tờ giấy đã kín—không cần xóa sạch trước. - Tốc độ ổn định, dù đầy
Hiệu suất của ổ cứng HDD chủ yếu phụ thuộc vào tốc độ quay đĩa (thường 5400 hoặc 7200 vòng/phút) và vị trí đầu đọc, chứ không bị ảnh hưởng nhiều bởi dung lượng trống. Dù đầy, nó vẫn chạy đều đều, chỉ hơi chậm nếu dữ liệu bị “rải rác” (phân mảnh).
- Không cần “trợ thủ” phức tạp
HDD không dựa vào những công nghệ như TRIM hay Garbage Collection. Nó đơn giản hơn, nên không bị “nghẽn” khi đầy.
Vì vậy, HDD giống như một người làm việc chậm rãi nhưng bền bỉ, không quan tâm bàn làm việc có chật đến đâu.
So sánh thực tế
- SSD đầy: Tốc độ ghi có thể giảm từ 500 MB/s xuống còn vài chục MB/s. Khởi động Windows từ 10 giây có thể kéo dài thành vài phút.
- HDD đầy: Tốc độ vẫn ổn định quanh 80-120 MB/s, thời gian khởi động chỉ tăng nhẹ, không đáng kể.
Nói cách khác, SSD là “ngựa đua” nhanh nhưng kén đường, còn HDD là “ngựa thồ” chậm mà chắc.
Làm sao để SSD không chậm?
Để ổ cứng SSD luôn “khỏe mạnh” và load Windows nhanh:
- Giữ chỗ trống: Đừng dùng quá 80-85% dung lượng. Xóa bớt file hoặc chuyển sang ổ khác.
- Bật TRIM: Đảm bảo tính năng này hoạt động (hầu hết Windows hiện đại bật sẵn).
- Tối ưu hệ thống: Tắt bớt tính năng không cần thiết như Hibernate để giảm tải cho SSD.
- Nâng cấp nếu cần: Nếu SSD quá nhỏ (như 128GB), hãy đổi sang loại lớn hơn (256GB hoặc 512GB).
Kết luận
SSD chậm khi đầy vì cách nó xử lý dữ liệu phức tạp và cần không gian trống để “thở”. HDD thì đơn giản hơn, nên không “kêu ca” nhiều dù đầy. Hiểu được điều này, bạn có thể sử dụng ổ cứng hiệu quả hơn—giữ nó “thoáng” một chút, và máy tính sẽ khởi động nhanh như gió!
